Lập công thức hóa học là nội dung cơ bản mà các em sẽ được học ngay khi mới làm quen với môn Hóa và tiếp tục đi theo đến những năm học cấp 3. Công thức hóa học được lập theo nhiều cách khác nhau, vì thế các em cần nắm vững cách làm cũng như những lưu ý để làm các bài tập nhanh và chính xác nhất. Trong bài viết này, Marathon Education sẽ hướng dẫn cách lập công thức hóa học theo hóa trị cũng như theo thành phần nguyên tố để các em tham khảo.
>>> Xem thêm: Lý Thuyết Và Các Bài Toán Tính Theo Công Thức Hóa Học
Công thức hóa học của một kim loại trùng với kí hiệu hóa học của kim loại đó. Vì thế khi lập công thức hóa học (CTHH) của kim loại các em hãy lấy luôn kí hiệu hóa học của kim loại. Ví dụ:
Với những phi kim tồn tại ở dạng khí, khi lập công thức hóa học các em lưu ý có 2 nguyên tử trong một nguyên tố phi kim liên kết với nhau. Ví dụ:
Nếu phi kim ở trạng thái rắn thì công thức hóa học của phi kim chính là kí hiệu hóa học của phi kim đó. Ví dụ:
Hóa trị của một nguyên tố được xác định dựa theo số liên kết hóa học mà một nguyên tử của nguyên tố đó tạo nên trong phân tử.
>>> Xem thêm: Lý Thuyết Bảng Hóa Trị Các Nguyên Tố Hóa Học Và Bài Ca Hóa Trị
Giả sử, công thức tổng quát của một hợp chất hóa học là AxaByb. Với:
Quy tắc hóa trị: Trong một công thức hóa học, tích của chỉ số nguyên tử và số hóa trị của nguyên tố này bằng tích của chỉ số nguyên tử và số hóa trị của nguyên tố kia.
Theo công thức tổng quát ta có: a.x = b.y
Như vậy, sau khi lập công thức hóa học và xác định hóa trị của một nguyên tố hóa học, các em sẽ dễ dàng tìm được hóa trị của nguyên tố còn lại. Ngược lại, khi các em biết được thông tin về hợp chất bao gồm nguyên tố hóa học tạo nên và hóa trị của chất hoặc nhóm chất đó, các em sẽ lập được công thức hóa học.
Quy tắc hóa trị này được áp dụng trong các bài tập lập CTTH của hợp chất khi biết hóa trị hoặc tìm hóa trị của một nguyên tố trong hợp chất khi đã biết hóa trị của nguyên tố kia. Vì thế, nếu các em thuộc được hóa trị của các nguyên tố hoặc các nhóm thì những bài tập này cũng sẽ không quá khó.
Bước 1: Gọi công thức tổng quát của hợp chất là AxBy
Bước 2: Áp dụng quy tắc hóa trị ta có: a.x=b.y
Bước 3: Chọn tỷ lệ tối giản nhất cho x và y
Bước 4: Lập công thức hóa học cho hợp chất
Ví dụ: Lập CTHH của nhôm oxit khi biết Al cho hóa trị III và Oxi có hóa trị II.
Bài giải:
Ta gọi công thức hóa học của hợp chất đó là AlxOy.
Theo quy tắc hóa trị ở trên ta có: 3.x = 2.y
Tỷ lệ tối giản nhất của x và y là x = 2 và y = 3.
Do đó, công thức hóa học của nhôm oxit là Al2O3.
Ta gọi công thức của hợp chất là AxBy.
Bước 1: Tìm khối lượng của mỗi nguyên tố ở trong 1 mol hợp chất
m_A=\frac{\%m_A.M_{A_xB_y}}{100}\ (gam)\ ; \ m_B=\frac{\%m_B.M_{A_xB_y}}{100}\ (gam)Bước 2: Tìm số mol nguyên tử của mỗi nguyên tố ở trong 1 mol hợp chất
n_A=\frac{m_A}{M_A}\ (mol) \ ;\ n_B=\frac{m_B}{M_B}\ (mol)Bước 3: Lập công thức hóa học của hợp chất đó
Các em lưu ý, trong trường hợp để bài không cho dữ kiện tính khối lượng mol thì các em cần thực hiện như sau:
x:y=\frac{\%m_A}{M_A}:\frac{\%m_B}{M_B}Các em đưa về tỷ lệ giữa các số nguyên tối giản thì sẽ tìm được công thức đơn giản nhất.
Ví dụ: Lập công thức hóa học của hợp chất biết hợp chất có khối lượng mol là 160g/mol và có thành phần nguyên tố lần lượt là 40% Cu, 20% S và 40% O.
Bài giải:
Khối lượng của các nguyên tố trong 1 mol hợp chất là:
\def\arraystretch{1.5}
\begin{array}{c}
m_{Cu}=\frac{40.160}{100}=64\ gam\\ m_S=\frac{20.160}{100}=32 \ gam\\
m_O=\frac{40.160}{100}=64\ gam
\end{array}Số mol nguyên tử của mỗi nguyên tố ở trong 1 mol hợp chất là:
n_{Cu}=\frac{64}{64}=1\ mol; \ n_{S}=\frac{32}{32}=1\ mol; \ n_{O}=\frac{64}{16}=4\ molNhư vậy, trong 1 phân tử hợp chất lần lượt có 1 nguyên tử Cu, 1 nguyên tử S và 4 nguyên tử O.
Vậy, công thức hóa học của hợp chất cần tìm là CuSO4.
Dạng bài lập công thức hóa học không quá khó nhưng lại đòi hỏi các em phải vận dụng nhiều kiến thức đã học. Bởi vậy, các em cần chú ý ôn tập và nắm chắc các kiến thức cơ bản của môn Hóa học. Để học môn Hóa hiệu quả và bổ trợ kiến thức toàn diện, các em nên đăng ký lớp học online livestream tại Marathon Education.
Marathon Education là nền tảng học online livestream Toán – Lý – Hóa cho học sinh lớp 10 – 11 – 12 được đánh giá uy tín, chất lượng nhất hiện nay. Các giáo viên của Marathon đều là những thầy cô giáo thuộc TOP 1% giáo viên dạy giỏi toàn quốc, có trình độ Thạc sĩ trở lên và hơn 10 năm kinh nghiệm giảng dạy tại các trường giỏi. Với phương pháp dạy gần gũi, dễ hiểu cùng sự tương tác trực tiếp với thầy cô trong quá trình học, các em sẽ tiếp thu bài nhanh và năng lực học tập cũng sẽ nhanh chóng được cải thiện.
Tại Marathon, tất cả các em học sinh đều được cấp sổ tay tổng hợp kiến thức Toán Lý Hóa hệ thống hóa các nội dung trọng tâm ở các môn học. Cuốn sổ tay này sẽ hỗ trợ các em rất nhiều trong việc học cũng như ôn tập trước kỳ thi. Đặc biệt, đội ngũ Cố vấn học tập của Marathon sẽ luôn sát cánh với các em trong từng tiết học, sẵn sàng hỗ trợ giải đáp kịp thời mọi thắc mắc.
Ngoài ra, để nâng cao chất lượng của các lớp học, nền tảng dạy học trực tuyến của Marathon luôn đảm bảo đường truyền ổn định, không xảy ra sự cố giật/lag, âm thanh, hình ảnh rõ ràng. Nhờ đó, các em có thể yên tâm việc học tập sẽ không hề bị gián đoạn.
Hiện, Marathon Education đang có chương trình ưu đãi học phí lên đến 39% cho các em đăng ký học livestreams trực tuyến Toán – Lý – Hóa lớp 10 – 11 – 12 từ hôm nay đến hết ngày 15/02/2022.
Từ những thông tin mà anh chị Team Marathon Education đã chia sẻ ở trên, chắc hẳn các em đã bỏ túi thêm cho mình những cách lập công thức hóa học nhanh và chính xác nhất. Các em hãy nhớ áp dụng hướng dẫn trên và làm nhiều các bài tập liên quan để thành thạo dạng bài này hơn nhé. Chúc các em học tốt và giành được nhiều điểm cao!
